Vanaf 2023 starten elk jaar in ieder van de 35 arbeidsmarktregio's tenminste 100 begeleidingstrajecten voor 100 mensen met een psychische kwetsbaarheid. Dat zijn minimaal 3.500 nieuwe (re-)integratietrajecten per jaar.
Ruim 4 op de 10 Nederlanders krijgen in zijn of haar leven te maken met psychische problemen. Velen van hen hebben geen betaald werk. Financieel zijn ze afhankelijk van een uitkering van het UWV of de gemeente. Bijna 60% van de ggz-kosten wordt gemaakt door mensen met een uitkering. Veel mensen met een uitkering en psychische klachten willen graag aan het werk. Wanneer mensen met een psychische kwetsbaarheid succesvol re-integreren, levert dat een win-win-win op. Het betekent voor de persoon een waardevoller leven, maar het levert de maatschappij en de verschillende instanties die erbij betrokken zijn zoals UWV, gemeenten en zorginstellingen ook veel op. Mensen worden gelukkiger, gaan uit de uitkering, hebben minder zorg nodig en het levert werkgevers gemotiveerde werknemers op. Maar het vinden van een geschikte baan kost tijd en begeleiding. Om dit mogelijk te maken, betekent in de praktijk dat deze verschillende organisaties goed met elkaar samen moeten werken.
Feiten en cijfers – arbeidsparticipatie
De meeste mensen met een psychische aandoening hechten, net als andere Nederlanders, veel betekenis aan het hebben van een betaalde baan. Wie werkloos is, wil vaak aan het werk en wie een betaalde baan heeft, wil daarin goed functioneren en de baan houden. Echter, er is een grote afstand tussen wens en werkelijkheid.
- Bijna de helft (43.5%) van alle mensen in Nederland krijgt ooit in zijn leven te maken met een psychische aandoening. Op jaarbasis heeft bijna een vijfde van de volwassenen (ongeveer 1.896.700 personen) een psychische stoornis (NEMESIS-2, meetperiode 2007-2009). Vaak zijn deze psychische problemen van voorbijgaande aard, die met de juiste behandeling en soms vanzelf over gaan.
- Bij een klein deel van de mensen met psychische aandoeningen zijn de problemen langduriger en complex van aard en zorgen ze voor veel bijkomende problemen in het dagelijks leven. De populatieprevalentie wordt geschat op 281.000 personen (1,7% van de bevolking). Hiervan behoren ongeveer 240.000 mensen tot de beroepsbevolking (tussen de 18 en 65 jaar) (Delespaul en de consensusgroep EPA, 2013).
- Minder dan één op de vijf mensen met ernstige psychische aandoeningen heeft een betaalde baan. Daarvan heeft 14% een reguliere baan en 4% werkt bij een sociale werkvoorziening. De rest werkt als zelfstandige (Factsheet Panel Psychisch Gezien, 2014).
- Mensen met ernstige psychische klachten die werken, hebben vaak een parttime baan of in verhouding tot hun opleiding lager geschoold werk (Kennissynthese Arbeid en Psychische Aandoeningen, 2015).
- Bijna een derde (29%) van de mensen met ernstige psychische aandoeningen zonder baan wil wel graag werken. Van de jongeren tot 35 jaar wil zelfs twee derde aan het werk (Factsheet Panel Psychisch gezien, 2014).
Samenvattend – Van de 240.000 mensen met ernstige psychische problemen in de beroepsbevolking, hebben er 38.400 een reguliere baan, werken er 9.600 in een beschut-werk-omgeving en willen 55.680 mensen zonder baan graag werken. Van die mensen is ca. 75% in ggz-zorg en zouden er ca. 40.000 via IPS naar een baan begeleid kunnen worden (integratie met behandeling is immers een essentieel principe van de methodiek).
Het realiseren van hun wensen op het gebied van werk, is voor mensen met ernstige psychische problemen niet zo eenvoudig:
- 33% van de werkenden is oneerlijk behandeld bij het zoeken naar werk of op het werk (Factsheet Panel Psychisch gezien, 2014).
- Éen op de vijf ziet af van het zoeken naar werk omdat zij de mogelijke reactie van anderen op hun psychische problemen vrezen (Factsheet Panel Psychisch gezien, 2014).
- Werkgevers zijn over het algemeen minder bereid om mensen met psychische beperkingen aan te nemen (Trendrapportage SCP, 2016) en de kans op werkloosheid is bij mensen uit deze groep drie keer zo groot als bij mensen zonder psychische klachten.
- Uit Europese cijfers (OECD, Sick on the Job, 2012) blijkt dat het gemiddelde inkomen van mensen met ernstige psychische aandoeningen 20% lager is dan dat van de gemiddelde beroepsbevolking. Het risico op armoede is navenant groter. Van mensen met een ernstige psychische aandoening leeft een kwart in huishoudens met een inkomen onder de armoedegrens (gedefinieerd als 60% van het mediane inkomen; OECD, 2012).
- De feiten en cijfers zijn zorgelijk, want een lage arbeidsparticipatie hangt samen met het vóórkomen van psychische aandoeningen. Zo is ca. 30% van de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen in Nederland toegekend op basis van psychische aandoeningen en dat aandeel is nog stijgende. Ongeveer 30% van de mensen met een WW-uitkering heeft psychische problemen, en ongeveer 40% van de mensen met een bijstandsuitkering (OECD, Mental Health and Work: Netherlands, 2014).
- Anderzijds blijken werken en werkhervatting bevorderlijk voor (het herstel van) de gezondheid (Waddell & Burton, 2006; Schuring e.a., 2011; Hulshof, 2012; Carlier e.a., 2014; Van der Noord e.a., 2014).
Het succes van IPS
IPS – Individuele Plaatsing en Steun – is met recht succesvol te noemen. Het is de meest onderzochte en gestandaardiseerde methode die mensen met psychische problemen ondersteunt in het vinden en behouden van betaald werk. Effectiviteitsonderzoek wijst uit dat via IPS, mits modelgetrouw uitgevoerd, tweemaal zoveel werkzoekenden met ernstige psychische problemen regulier betaald werk vinden en dat ze werk significant langer behouden dan via andere methodieken naar werk.
Doel
De Subsidieregeling IPS-trajecten voor de gemeentelijke doelgroep heeft als doel de inzet van IPS-trajecten voor mensen met een psychische kwetsbaarheid met een gemeentelijke uitkering te bevorderen. Individuele Plaatsing en Steun oftewel IPS, is een evidence-based re-integratiemethode voor mensen met een psychische aandoening. IPS bestaat uit een integraal traject van zorg, re-integratie en jobcoaching, startend vanuit een ggz-instelling.
Veel mensen met een psychische aandoening willen en kunnen werken maar hebben daar begeleiding bij nodig. Werk bevordert het herstel en de huidige krappe arbeidsmarkt biedt mogelijkheden voor iedereen die kan werken. Tot nu toe hadden gemeenten geen speciale middelen om deze groep uitkeringsgerechtigden te helpen bij hun zoektocht naar werk. Hierdoor vallen ggz-cliënten vaak buiten de boot bij bemiddeling naar werk door gemeenten. Door extra geld vrij te maken voor IPS-begeleidingstrajecten krijgen gemeenten een middel in handen om deze groep mensen te helpen bij het vinden en behouden van werk.
Financiering
IPS-trajecten, waarvoor in het kader van deze regeling subsidie wordt verleend, worden gefinancierd door het Rijk en gemeenten. Het beschikbare budget is voor de helft gefinancierd vanuit het Rijk. De andere helft wordt door gemeenten collectief gefinancierd, via een generieke uitname uit het Gemeentefonds. UWV beheert de middelen en betaalt de IPS-trajecten uit aan de ggz-instelling.
Rol van de gemeenten
Gemeenten hebben een belangrijke rol in de regeling. Ggz-instellingen vragen toestemming voor de start van een IPS-traject bij de gemeente. De gemeente gaat eerst bij UWV na of er nog budget beschikbaar is en neemt een besluit. Bij een positieve beschikking gaat UWV over tot inkoop van het IPS-traject bij de betreffende ggz-instelling. De betaling van het IPS-traject aan de ggz-instelling wordt gedaan door UWV.
2024
Er is nog steeds subsidie beschikbaar voor IPS trajecten. Voor meer informatie kun je terecht bij